Impressie van een liedrecital ‘Verschwiegene Lieder’

Bij het doorkijken van het programma kende ik alleen de naam Hanns Eisler, een van de ‘hofcomponisten’ van Bertolt Brecht. De rest was mij volstrekt onbekend. Wie waren deze componisten en wat heeft er voor gezorgd, dat ik nooit van hen had gehoord? Aan hun muzikale kunnen kon het niet hebben gelegen. Stuk voor stuk pareltjes van liedkunst. En ook de productiviteit waarmee zij in de loop van hun leven hebben gewerkt is aanzienlijk.

Twee van de zeven componisten hebben de Tweede Wereldoorlog overleeft. De andere vijf niet! Een van hen, Jan van Gilse, is in het ziekenhuis van Oegstgeest aan kanker overleden. Hij was daar onder een schuilnaam opgenomen vanuit zijn laatste onderduikadres bij collega-componist Rudolf Escher. Hij kon ook niet onder zijn eigen naam begraven worden. James Simon, Pavel Haas, Hans Krása en Viktor Ullmann zijn in oktober van 1944 in Auschwitz omgebracht. Zij werden door het naziregime weggevoerd vanuit Theresienstadt. Theresienstadt (Terezín) werd door het naziregime als ‘modelstad’ gepresenteerd om aan de buitenwereld te suggereren dat zij het ‘zo goed voorhadden’ met de Joodse bevolking.

Alle muziek die niet aan de stijlvoorwaarden van het naziregime voldeed, werd beschouwd als entartete musik. Dit gold ook voor alle andere kunstdisciplines. Joodse kunst viel per definitie in de categorie entartete kunst. En hier komt de titel van het concert tot uiting. Het werk van deze componisten is door toedoen van het naziregime ‘verzwegen’. De componisten en hun liederen zijn als het ware door uitsluiting en vernietiging in de vergetelheid geraakt. Eigenlijk ‘uit de de geschiedenis gevallen’.

Met de herontdekking van deze componisten hebben bariton Robbert Muuse en pianist Micha van Weers de kunst, in dit geval de liedkunst, een enorm grote dienst bewezen. De componisten hebben hierdoor hun rechtmatige plek in de geschiedenis teruggevonden. En wat een prachtige liederen! De ene verrassing na de andere. Al die liederen sluiten naadloos aan op de werken van hun tijdgenoten, die niet ‘uit de geschiedenis zijn gevallen’. Door het doorlopende project om verloren gewaande muziek van vervolgde Joodse componisten te herontdekken, zullen steeds meer puzzelstukjes van dit onderdeel van de muziekgeschiedenis op hun plek vallen.

We luisterden, overigens, niet alleen naar de liederen van deze voor velen onbekende componisten, maar we luisterden ook naar een duo, dat als brenger en herontdekker van deze duistere geschiedenis op geweldig boeiende wijze die muzikale schat aan de toehoorder overbrachten. Robbert Muuse en Micha Weers overtuigden helemaal als muzikaal duo. De pianist versterkt de zanger en de zanger versterkt de pianist.

Een aanrader voor iedereen die dit programma nog niet heeft gehoord en voor iedereen die het nog een keer wil horen!

Ed Rosbergen
lid afdeling Rotterdam