Het optreden van Maurice Lammerts van Bueren en van Ellen Valkenburg over de Dreyfus-affaire was een vervolg op hun eerdere programma Les Apaches. Het programma bevatte liederen van componisten die we veelal kennen – zoals Fauré, Saint-Saëns, Grieg, Debussy, Chausson en Ravel – en dichters uit die tijd, maar dan net díe liederen die we nog niet kenden.
Componisten verdeeld
Nog van de middelbare school wisten veel aanwezigen zich de affaire Dreyfus te herinneren, maar dat het destijds zo’n impact had … Uit de tussenteksten tussen de liederen kregen we een beeld van hoe deze affaire – rond de onterechte veroordeling van een Joodse hoge militair – de Franse samenleving aan het eind van de 19e eeuw tot in de muziek verdeelde. Componisten kozen partij voor of tegen Dreyfus, anderen bleven neutraal of wilden vrede stichten. De oorlog van 1870, tussen Duitsland en Frankrijk, hield Duitse componisten buiten de deur. Mocht Wagner nog wel? Ook was er de ophef over een bekende componist die er met de vrouw van een collega vandoor ging. Wie erbij was, heeft het gehoord.
Als een podcast
De tekst tussen liederen verraadde een stevige professionele research. Toen ik daar (als historicus) naar vroeg, bleek dat de zoon van Maurice (ook historicus) een belangrijke inbreng gehad te hebben in het onderzoek van zijn vader en Ellen Valkenburg. Heel knap was de vlekkeloze afwisseling tussen musiceren en praten. Het leek soms een spannende podcast.
Ellen is een zangeres met een overtuigende voordracht, mooie Franse uitspraak en een stem waarmee ze ons allemaal bereikte: betoverend, sprankelend en duizelingwekkend. Wat een expressie! De Vocalise van Fauré, was vocaal trapezewerk, zonder de hulplijnen van een tekst, het ontroerde me.
De dader ontmaskerd
De vleugel onder handen van Maurice leek af en toe een heel orkest. Ik zat vooraan, haast onder de klep en zag de concentratie van dichtbij. Het samenspel tot op de millimeter op elkaar afgestemd. Maurice is een musicus, een spreker, een ‘begeleider’ waar je op kunt vertrouwen (dat hebben we hier in Rotterdam vaker bij hem gezien) en die voor de zekerheid ook nog een extra tablet als reserve in zijn tas heeft met daarop de bladmuziek met exact dezelfde aantekeningen. Hij verraste ons nog met een solostuk, dat goed in het ritme en de sfeer van het programma paste.
We hoorden nog dat de verkoper van de staatsgeheimen toch nog werd ontmaskerd en Dreyfus in ere werd hersteld in zijn militaire rang. De niet-joodse dader werd nauwelijks gestraft. Het antisemitisch sentiment had zijn schade aangericht tot in de volgende eeuw en vormde zo de opmaat naar de Eerste Wereldoorlog en daarna …
Marianne van den Heuvel
contactpersoon regio Rotterdam
Partners
Vrienden van het Lied
Partners
Vrienden van het Lied
